वरील विवेचनानंतर ब्रम्हदेव म्हणाले, हे नारदा, मार्कंण्डेय ॠषी या महालक्ष्मीच्या  कृपाप्रसादाने चिरंजिव होऊन सर्वजगात श्रेष्ठ झाले. या ॠषीने मार्कंण्डेय पर्वतावर अनेक कोट्यावधी तीर्थे निर्माण केलीत. त्यातील कोटी तिर्थ प्रसिध्द असून लोकांना पविञ करणारे आहे. या तीर्थात स्नान करनारा सर्व पापांपासून मुक्त होईल. या कोटितिर्थात स्नान करून पितृतर्पन करून पिंडदानपूर्वक श्राध्द करील त्याचे पित्र अक्षय तृप्त होऊन मुक्त होतील. सप्तशृंग पर्वताजवळ शिवालय तीर्थ नामे पुण्यकारक सरोवर आहे. त्यात स्नान केल्याने ती अधिभौतिक, आध्यात्मिक, आधिवैदिक या विविध पापांतून मुक्त होतो. या तीर्थात स्नान करून जो कोणी पिंडश्राध्द करील तो पित्रांसहित जगदंब स्वरूपाला प्राप्त होईल. ज्याप्रमाणे भागिरथी, गोदावरी, नर्मदा तीर्थे आहेत त्याप्रमाणे शिवालय तिर्थ असून अखिल अक्षय सौख्य देणारे आहे. या तीर्थात सनक - सनंदादी ब्रम्हॠषींनी नेहमी स्नानादिकने पविञ केलेल्या तीर्थात ब्रम्हदेवासहित विष्णू भगवान शंकर मध्यांन्ही येऊन शिवालय तिर्थावर स्नानसंध्या अर्पण विधी करतात.

पूर्वी सप्तशृंग गडावर १०८ कुंडे असल्याचा उल्लेख आहे. सध्या प्रत्यक्षात १० ते १५  कुंडे दिसतात. बाकीची कुंडे बुजली असावीत. गडावरून पूर्व दिशेकडे गेले की मारूतीचे मंदिर व पुढे दाजिबा महाराजांची समाधी लागते. दाजिबा महाराजांच्या समाधीपासूनच जवळच सूर्यकुंड, कालीकुंड आहेत. हि दोन कुंडे छञसिंग ठोके यांनी बाधली. याच कुंडाच्या पाण्याचा वापर श्री भगवतीच्या दैनंदिन स्नानासाठी केला जातो.

जलगुंफा या नावाने एक तीर्थ खाली कपारीत आहे. ते नैसर्गिक पर्वत पोखरणीत आहे. ती पर्वत पोखरणी देवीच्या पायापासून उगम पावलेली आहे असे म्हणतात. तेथे गडद अंधार असल्यामुळे पाण्याचा किती थांग आहे हे सांगता येणार नाहीत. पोखरणीचे मुख पूर्वेकडे असल्यामुळे सकाळच्या सुर्यकिरणांनी अंधुक उजेड पडतो. तीर्थावरील पाणी बर्फासारखे थंड आहे. तसेच यात तीन डोळ्यांचा मासा असून त्याच्या स्पर्शाने लोखंडाचे सुवर्ण होते असे सांगितले जाते. तसेच असेही सांगितले आहे की, याच पर्वतावर एक विचिञ वृक्ष आहे त्याची पाने काश्याच्या स्पर्शाने मृतीकामय होतात. तीच पाने पाच प्रहरपर्यंत अग्निचा स्पर्श केला म्हणजे त्याचे रोप बनते. जलगुंफेतील या तीर्थास मत्स्यातीर्थ असे म्हणतात.

सप्तशृंगगडाच्या दक्षिणेस शिवालय नावाचे एक पुण्यकारक तीर्थ आहे. हेच ते गिरीजा तिर्थ व शिवतीर्थ होय. पूर्वी त्याचे बांधकाम पुण्यश्लोक अहिल्याबाई होळकर यांनी केले. परंतु त्याची पडझड झाल्याने विश्वस्त संस्थेने त्याचा जिर्णोध्दार केला असून तेथे स्नाना बरोबरच वस्ञांतर गृहाची व्यवस्था केलेली आहे. या कुंडात स्नान केल्यास विविध पापांपासून मुक्ती मिळते अशी भाविकांची श्रध्दा आहे. या तीर्थात सर्व देवांनी स्नान केल्याची अख्यायिका आहे. या तिर्थात स्नान करून जो कोणी पिंडश्राध्द करीन तो पिञासहीत जगदंब स्वरूपास प्राप्त होईल. तीर्थाजवळ आणखी एक हेमांडपन्थी मंदिर आहे.

सप्तशृंग देविच्या मागील बाजूस थोडे उत्तरेकडे एक अष्टकोणी कुंड आहे. या कुंडातील पाण्याचा रंग तांबडा आहे. देवीने पानाचा विडा खाऊन टाकल्यामुळे पाणी जमिनीचा काही भाग तांबड्या रंगाचा झाला. त्यामुळे या तीर्थाला तांबुल तीर्थ असे म्हणतात. तसेच एक काजल तीर्थ आहे. याचे पाणी काळे आहे देवीने काजळ घातलेले डोळे धुतले म्हणून यास काजल तीर्थ म्हणतात. अशी अख्यायिका आहे. तलावाच्या पश्चिमेस गंगा- यमुना नावाची दोन कुंडे शेजारी शेजारी आहेत. यमुना कुंडाचे पाणी काळेभोर व रूचकर आहे. या कुंडापासून थोडे दक्षिणेकडे गेल्यास पूर्वाभिमुख गणपती मंदिर आहे. पूर्वी वणीकडून गडावर येण्यासाठी याच दगडी पायर्‍यांच्या मार्गाने गडावर येऊन गणेश मंदिराजवळ  विश्रांतीसाठी थांबत असत. तेथे पण दगडात कोरलेले पाण्याचे तळे असून त्याचा वापर पिण्यासाठी करत.